اِکوسیستم یا ایکوسیستم یا بوم سازگان به معنی یک اجتماع بوم شناسی عناصر اجزای زنده و اجزای غیرزنده و تعامل آن ها با یکدیگر در محیط های تعریف شده است. این اجزای زنده و غیرزنده از طریق چرخه های مواد مغذی و جریان انرژی با یکدیگر مرتبط می شوند. اصطالح اکوسیستم برای اولین بار در سال ۱۹۳۵ در نشریه ای توسط آرتور تانزلی، بوم شناس انگلیسی استفاده شد. وی بعداً این اصطالح را تصحیح کرد و آن را چنین توصیف کرد:(کل سیستم، … نه تنها از مجموعه موجودات زنده، بلکه مجموعه تمام عوامل فیزیکی تشکیل دهنده آنچه ما محیط می نامیم). تانزلی اکوسیستم ها را نه فقط به عنوان واحدهای طبیعی بلکه به عنوان (ایزوله های ذهنی)در نظر می گرفت. تانزلی بعداً با استفاده از اصطالح بومگاه دامنه مکانی اکوسیستم ها را تعریف کرد.
جی اِولین هاچینسون، آبگیرشناس معاصر تانزلی، نظرات چارلز التون در مورد بوم شناسی تغذیه ای و نظرات والدیمیر ورنادسکی، ژئوشیمیست روسی را ترکیب کرد. در نتیجه، وی پیشنهاد کرد که حضور مواد معدنی مغذی در یک دریاچه شکوفایی جلبک را محدود می کند. این امر، به نوبه خود، میزان فراوانی جانورانی را که از جلبک ها تغذیه می کنند، محدود می کند. ریموند لیندمن این ایده ها را بیشتر پیش برد و پیشنهاد کرد که جریان انرژی در یک دریاچه محرک اصلی اکوسیستم است.
در تعریف دیگر، یک اکوسیستم (Ecosystem )یا زیست بوم به عنوان یک محیط به همراه هر گونه موجود زنده و تمام عوامل غیرزنده که درون آن محیط وجود دارند، تعریف می شود. اکوسیستم همه جنبه های یک زیستگاه را مشخص می کند که شامل تمام برهمکنش های بین عناصر متفاوت آن است. جی اِولین هاچینسون، آبگیرشناس معاصر تانزلی، نظرات چارلز التون در مورد بوم شناسی تغذیه ای و نظرات والدیمیر ورنادسکی، ژئوشیمیست روسی را ترکیب کرد. در نتیجه، وی پیشنهاد کرد که حضور مواد معدنی مغذی در یک دریاچه شکوفایی جلبک را محدود می کند. این امر، به نوبه خود، میزان فراوانی جانورانی را که از جلبک ها تغذیه می کنند، محدود می کند. ریموند لیندمن این ایده ها را بیشتر پیش برد و پیشنهاد کرد که جریان انرژی در یک دریاچه محرک اصلی اکوسیستم است. زیست بوم می تواند گستره وسیعی از نور و بخش هایی از زندگی گیاهی و جانوری را در بر بگیرد. فرایندهایی که در یک زیست بوم انجام می شوند، از تولد و تولید مثل تا مرگ و تجزیه جسد موجودات زنده جانوری و گیاهی را در
در یک اکوسیستم، ارگانیسم ها به سه دسته کلی طبقه بندی می شوند که شامل تولید کنندگان یا اتوتروف ها خود پروردگان، مصرف کنندگان یا هتروتروف ها دگر پروردگان و تجزیه کنندگان هستند. تمام موجودات گیاهی تولید کنندگان را تشکیل می دهند، مصرف کنندگان شامل ارگانیسم هایی هستند که از گیاهان به عنوان غذا استفاه می کنند و یا سایر حیوانات را می خورند. آخرین گروه یعنی تجزیه کنندگان، شامل باکتری ها و گندخواران هستند که مواد و اجساد ارگانیسم های مرده را شکسسته و تجزیه می کنند.
انواع گروه های موجودات زنده در یک اکوسیستم شامل موارد زیر هستند:
تولید کنندگان:
تولیدکنندگان اولیه اکثر اکوسیستم ها، گیاهان فتوسنتز کننده هستند، در محیط های آبی فیتوپالنکتون ها به عنوان تولید
کنندگان اصلی اکوسیستم شناخته می شوند.
مصرف‌کنندگان:
جانوران و موجوداتی که از گیاهان و سایر تولید کنندگان تغذیه می کنند، به عنوان مصرف کنندگان شناخته می شوند.
تجزیه‌کنندگان:
میکروارگانیسم ها و موجوداتی مانند باکتری ها که از اجساد و ترکیبات به جا مانده از سایر موجودات زنده استفاده می کنند، به
عنوان تجزیه کنندگان شناخته می شوند.
این سه گروه از جانداران در یک اکوسیستم در کنار هم فاکتورهای زیستی آن اکوسیستم را تشکیل می دهند. فاکتورهای غیرزیستی یا عوامل و ترکیبات غیرزنده یک اکوسیستم می توانند شامل عوامل اقلیمی یا آب وهوایی، شرایط اجتماعی و عوامل ادافیک عواملی که تحت تاثیر زمین و خاک ایجاد می شود باشند.
اکوسیستم دائماً در حال تغییر است. تهدیدات بشر در برابر تنوع زیستی شامل جنگل زدایی، آلودگی، انتقال بیماری از مرز های طبیعی، معرفی گونه های غیربومی و کاهش زیستگاه های طبیعی از طریق ازدیاد جمعیت هستند. تهدید های طبیعی بیشتر شامل مواردی مانند مهاجرت یک گونه به یک منطقه خاص، تغییر در فصل یا وجود بیماری کشنده ای است که فقط یک گونه را درگیر می کند.
جریان گرمایی یا جریان انرژی Flow Energy درطول یک زنجیره غذایی اکوسیستم حرکت می کند، در درجه اول ورودی اکوسیستم را تامین می کند، به عنوان مثال، میزان نور خورشید در دسترس برای حیات گیاهی و سطح مواد مغذی خاک، نمونه هایی از جریان های انرژی به شمار می آیند. بدون عوامل غیرزنده، هیچ اکوسیستمی برای موجودات زنده ایجاد نمی شود.
نمونه‌های زیست بوم
نمونه های زیادی از اکوسیستم در سراسر کره زمین وجود دارند. اکوسیستم همیشه منطقه بزرگی را پوشش نمی دهد. آن ها در برکه های کوچک، داخل خانه های مسکونی و حتی در روده انسان وجود دارند. از طرف دیگر، اکوسیستم ها می توانند مناطق عظیم کره زمین را تحت پوشش خود قرار دهند. یکی از کوچکترین زیست بوم ها در منطقه، نه در جمعیت درون دستگاه گوارش انسان و بخش روده قرار دارد. این اکوسیستم از نور خورشید انرژی دریافت نمی کند، اما میلیون ها ارگانیسم زنده را پشتیبانی می کند. این میکروارگانیسم های زنده با یک منبع غذایی در یک محیط مرطوب، تاریک و گرم شرایط مناسب برای این میکروارگانیسم ها زندگی می کنند. بدن ما حاوی هزاران اکوسیستم است که همه آن ها کلونی هایی عظیم از ارگانیسم های سالم یا بیماری زا و تک سلولی را پشتیبانی می کنند.
یک برکه کوچک در یک منطقه معتدل نشان دهنده اکوسیستم آبی است. خاک های وارد شده به آب و گیاهانی که در این برکه زندگی می کنند، بر تنوع زیستی گیا هان تأثیر می گذارند، در واقع در این اکوسیستم فقط گونه های مناسب برای این محیط، رشد و تکثیر می یابند. در دسترس بودن تولید کنندگان بر رشد جانداران موجود در برکه و اطراف آن تأثیر می گذارد. مصرف کنندگان اولیه گیاهخواران باید انرژی کافی را برای مصرف کنندگان ثانویه و سایر جانداران فراهم کنند. در مقیاس بسیار بزرگتر، اما مصنوعی، می توان به زیست بوم عدن اشاره کرد که نمایشی کوچک از اکوسیستم جهانی در بردارنده چندین اکوسیستم برای اهداف تحقیقاتی است. اکوسیستم عدن جایی است که در سازه های گنبد ی شکل جداگانه اقلیم و سطح نوری متفاوتی ایجاد می شود و از موجودات گروه های مختلف تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و تجزیه کننده ها در آن زیست بوم زندگی می کنند. در یک بیوم یا اکوسیستم مصنوعی بسیاری از متغیر ها به شدت کنترل می شوند، به همین دلیل معموالًا گله ای از فیل ها در بیوم مصنوعی قرار نمی گیرد.
انواع اکوسیستم
اکوسیستم ها انواع فراوانی دارند. با این حال، در اساسی ترین طبقه بندی، آن ها شامل سه زیستگاه اصلی هستند:
اکوسیستم زمینی (Ecosystem Terrestrial)
اکوسیستم دریایی (Ecosystem Marine)
اکوسیستم آبی (Ecosystem Aquatic)
به طور طبیعی، این گروه ها می توانند به هزاران اکوسیستم کوچکتر تقسیم شوند که هر یک ترکیبی متفاوت از آب و هوا، زیستگاه و اشکال زندگی را ارائه می دهند.
زیست بوم‌های زمینی
وسعت اکوسیستم های زمینی در حدود ۱۴۸٫۳۲۵٫۷۷۰ کیلومتر مربع تخمین زده می شود و اکوسیستم زمینی تنها ۲۹ درصداز وسعت کره زمین را در بر می گیرد.
از آنجا که این زیستگاه ها متنوع هستند، اکوسیستم های زمینی به شش نوع مختلف تقسیم می شوند:
در مناطق معتدل یافت می شود و طبق چهار فصل نوسانات دما و بارش را تجربه می کند. اهداف حفاظت کنونی محیط زیست برای حفظ این اکوسیستم ها، شامل احیای مجدد شکارچیان راس هرم غذایی پس از مدت های
طولانی که آن ها را در این اکوسیستم ها سرکوب کردند و فراهم کردن محیطی پر از درختان بالغ در جهت جبران جنگل زدایی کنترل نشده است.
اکوسیستم های بیابانی( ecosystems Desert )
می توانند گرم و خشک، نیمه خشک، ساحلی یا سرد باشند. خصوصیتی که این ها را به همپیوند می دهد، فقدان آب و نبود الیه ای از خاک است که در آن پوشش گیاهی بزرگتری مانند درختچه ها و درختان بتوانند رشد کرده و تکثیر شوند. در
حالی که زندگی بومی در این اکوسیستم ها با فقدان آب سازگار شده است، یک کویر هنوز قادر به حمایت از جمعیت یک زیستگاه مرطوب نیست.
تعداد زیادی از گیاهخواران به اندازه کافی قادر به زنده ماندن در یک محیط بیابانی نیستند و این امر به نوبه خود تعداد موجودات بزرگ و گوشتخوارانبزرگتر را در اکوسیستم های بیابانی محدود می کند.
چمنزار ها(Grasslands )به عنوان مرغزار(Prairies« ،)پامپا(Pampas« ، )ساوانا یا گرم دشت(Savanna )یا استپ(Steppe )
نیز شناخته می شوند. این اکوسیستم ها می توانند گرمسیری یا معتدل باشند و در واقع چمنزارها زیستگاه هایی هستند که از پیوند بین کویر و جنگل شکل می گیرند. آن ها به ندرت باران کافی را برای حمایت از درختان دریافت می کنند، اما به اندازه کافی مواد مغذی خاک برای تغذیه گیاهان بزرگ و علفی را دارند. این مواد مغذی انرژی قابل توجهی را برای مصرف کنندگان اولیه فراهم می کنند. با وجود تعداد زیادی از تولیدکنندگان، یک اکوسیستم چمنزار به طور مشابه می تواند از مناطق بزرگی از علفزارها حمایت کند که به نوبه خود مصرف کنندگان را در طول زنجیره غذایی می توانند تغذیه کنند.
تایگا(Taiga )منطقه ای از جنگل های زیر ناحیه شمالگان،
جنوب دایره قطب شمال است. این اکوسیستم الیه های خاک منجمد (Permafrost) یا سنگ هایی در زیر خاک کم عمق دارد که باعث ایجاد خاک باتالقی یا مردابی در آن می شوند. اکوسیستم تایگا تعداد زیادی از گیاهان مخروطی مانند کاج ها را پشتیبانی می کند، مخروط ها درختانی با رشد آهسته و مقاوم به سرما هستند.
سایرگیاهان اغلب عمر کوتاهی دارند و شامل گل سنگ ها، گیا هان باتالقی و درختچه های کوچک هستند. نقشه زیر نحوه توزیع این اکوسیستم در سراسر جهان را نشان می دهد.
جنگل های بارانی گرمسیری(Forests Rain Tropical )
احتمالًامهم ترین زیست بوم در زمینه حفاظت از محیط زیست به شمار می آیند. این زیست بوم که در نزدیکی خط استوا واقع شده، با داشتن بارندگی و گرمای مداوم و نداشتن همه فصول، دارای اقلیمی پایدار است، اما وجود ابر و سایه درختان باعث می شود کف جنگل های بارانی به مکانی تاریک تبدیل شود. از طریق بارندگی مداوم، خاک از مواد مغذی شسته می شود. در اکوسیستم جنگل های بارانی عمر گیاهان طوالنی است و سازگاری زیادی با محیط دارند و همین امر اکوسیستم جنگل های بارانی گرمسیری را به اکوسیستم زمینی با بیشترین تنوع زیستی تبدیل می کند.
زیست بومتوندرا(Tundra ،)آخرین مورد از شش اکوسیستم زمینی،
محیطی بدون درخت در دایره قطب شمال است. تغییرات آب و هوایی درتوندرا به سرعت می تواند این اکوسیستم را تغییر دهد، به طوری که آب و هوای گرم، ممکن است شکارچیان غیربومی را به آنجا وارد کند، جایی که آن هابرای طعمه های محدود با یکدیگر رقابت می کنند. با گرم شدن آب و هوا در این اکوسیستم، بوته های خاصی در آن رشد می کنند که می توانند الیه خاک منجمد قطبی را ذوب کنند. این بوته ها با گلسنگ که منبع اصلی غذای گوزن شمالی است، رقابت می کنند.
زیست بوم‌های دریایی
اکوسیستم های دریایی و آبزی ۳۶۱٫۷۳۹٫۷۵۴ کیلومتر مربع از کره زمین را پوشش می دهند. ۹۷ ٪از این آب ها را آب های شور تشکیل می دهند و همین امر باعث شده است که اکوسیستم های دریایی به عنوان بزرگترین گروه اکوسیستم های جهان شناخته شوند.
مشاهده و کنترل اکوسیستم های دریایی بزرگ (Ecosystems Marine Large )دشوار است، زیرا زیستگاه های مختلف آب شور دارای ترکیبات شیمیایی پیچیده ای هستند که از ساحل به ساحل و از مناطق کم عمق تا عمیق با یکدیگر تفاوت دارند.
این ترکیبات پیچیده به دلیل جزر و مد و جریان های آبی برای همیشه در حال تغییر و جابجایی هستند.
آالینده ها و ارگانیسم ها در آب ها همراه با جریان آب حرکت می کنند که البته حرکات آن ها قابل پیش بینی هستند، اما به طور مداوم در حرکت هستند.
حجم بسیار زیادی از آب که اکوسیستم دریایی را پوشش می دهد، وسعت زیادی از کره زمین را در بر می گیرد.
نقشه زیر روند جمعیتی گونه های بومی و تهاجمی عروس دریایی و میزان جمعیت آن ها در مناطق مختلف کره زمین را نشان می دهد.
این مطالعه به بررسی روند رفتار عروس دریایی در اکوسیستم های دریایی بزرگ می پردازد.
پیش بینی این روند در مقیاس جهانی امکان پذیر است، اما متغیر های بالقوه و واقعی بی شماری بر آن موثر است.
زیست بوم های دریایی یا اقیانوس ها به سیستم های دریایی آزاد، بستر اقیانوس، صخره های مرجانی، رودخانه، آبشار و تاالب نمکی و سیستم های گیاهی مانگرو تقسیم می شوند.
این ها محیط های دریایی از سطوح و بستر های عمیق ترین بخش های اقیانوس ها تا مرداب های خاکی را پوشش داده اند.
زیست بوم‌های آبی
اکوسیستم های آب شیرین تقریباً ۳ ٪سطح کره زمین را در بر می گیرند. اکوسیستم های آبی همچنین شامل مصب رودها قبل از ورود آب شیرین به آب شور دریا(، تاالب، حوضچه ها )طبیعی یا مصنوعی، دریاچه ها و رودخانه ها هستند.
از آنجایی که آب شیرین برای زندگی اکثر موجودات ضروری به شمار می آید، زیست بوم های آبی نسبت به سایر اکوسیستم ها از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
با این حال، آن ها در مقایسه با سایر زیستگاه ها بسیار اندک هستند و این اکوسیستم ها در طول قرن ها توسط بشر به عنوان محلی برای دفع زباله تبدیل شده اند.
زیست بوم از دیدگاه سیاسی
اکوسیستم ها بخصوص از منظر سیاسی اهمیت یافته اند، زیرا کنوانسیون تنوع زیستی سی بی دی توسط ۱۷۵ کشور به تصویب رسیده است، بر طبق تعریف این کنوانسیون حفاظت از اکوسیستم ها، مسکن های طبیعی و حفظ جمعیت ماندگار انواع موجودات زنده در محیط اطراف به عنوان یکی از تعهدات الزام آور کشورهای تصویب کننده می باشد.
این امر باعث ایجاد یک الزام سیاسی به منظور شناخت هویت اکوسیستم ها و روش های متمایزسازی آن ها به شمار می رود. بر طبق تعریف سی بی دی« اکوسیستم »یک اجتماع پویا از گیاهان، حیوانات و جامعه عوامل میکرو-ارگانیسم و تعامل آن ها با محیط غیر زنده به عنوان یک واحد فعال می باشد”. مفاهیم اولیه اکوسیستم عبارت بود از یک واحد فعال ساختارمند در موازنه جریان انرژی و ماده در میان عوامل تشکیل دهنده. از این دیدگاه یک سیستم اکولوژیک یک سازمان عملیاتی پویا یا »حالت یکنواخت است.
حالت یکنواخت به عنوان یک مرحله از پیدایش سیستم های اکولوژیک در نظر گرفته می شود که در آن ارگانیسم ها در حالت توازن با یکدیگر و با محیط اطراف خود هستند.
این توازن از طریق انواع مختلف تعامالت مانند شکار، انگل شناسی، همیاری، همزیستی، رقابت و یاد زدایش تنظیم می گردند. معرفی عوامل جدید چه از نوع غیر جاندار یا جاندار به مجموعه اکوسیستم باعث ایجاد اثری نفاق افکن خواهد داشت. در برخی موارد، این امر منجر به فروپاشی اکولوژیک و مرگ عوامل طبیعیآن می شود.
شاخه ای از علم اکولوژی که به این امر می پردازد را با نام سیستم اکولوژی می شناسیم. با چنین دیدگاه جبر گرایانه، چکیده اندیشه سالمت اکولوژیک سعی در اندازه گیری توانمندی و ترمیم ظرفیت یک اکوسیستم خواهد داشت.
بدان معنی که یک اکوسیستم چه مقدار از حالت یکنواخت فاصله دارد.
دیدگاه اکولوژیست‌های جمعیتی
اکولوژیست های جمعیتی و تصادف گرایان دیگر،(دن بائر و ردینگیوس، ۱۹۹۶ ،)اکوسیستم را به عنوان یک اظهار امور تصادفی و پاسخ های متقابلارگانیسم ها در نظر می گیرند.
از این رو، پیدایش اکوسیستم ها نتیجه دریافت پاسخ های الیتناهی ارگانیسم ها به محرک های صادره از سوی عوامل غیر جاندار و جاندار محیط اطراف می باشد. حضور یا غیبت جمعیت اکوسیستم صرفاً به موفقیت توانائی تولید مجدد و پراکندگی بستگی داشته و سطح جمعیت در مواجهه با رویدادهای تصادفی شانس نوسان خواهد داشت.
هرچه شمار انواع موجودات یک اکو سیستم بیشتر باشد، شمار محرک ها نیزبالاترخواهد بود. از منظر ریاضیات می توان این حالت را به این شکل نشان داد که شمار باالتر عوامل مختلف متعامل، تمایل به تعدیل نوسانات در هر عامل تک راافزایش می دهد.
از این دیدگاه، اکوسیستم ها تعدیل نگشته و توازنی در طبیعت وجود ندارد. تصادف گرایان این اصل را به رسمیت می شناسند که مکانیزم های مشخص ذاتی در طبیعت وجود دارند. از دیدگاه آنان این مکانیزم ها تعدیل کننده سطح جمعیت بوده و این عمل را عمدتاً از طریق رفتارهای داخلی به انجام می رسانند. اندروواتا و بیرچ (۱۹۵۴ )اعتقاد داشتند تمایل رفتارهای داخلی به نگه داشتن سطح جمعیت در حدی خواهد بود که مسئله تهیه غذا در آن، عاملی تحدیدکننده محسوب نگردد.
از این رو، تصادف گرایان به رفتارهای داخلی به عنوان یک مکانیزم تعدیل کننده سطح جمعیت انواع تشکیل دهنده و نه یک مکانیزم تعدیل کننده سطح اکوسیستم، می نگرند.
دیدگاه
در قسمت اعظم کره زمین، چشم اندازى که اکنون در معرض دید است عمدتا مصنوع تفکر و ساخته و پرداخته دست انسان است. برخورد و اثر انسان در محیط طبیعى به طور روزمره و آشکار فضاهاى جغرافیایى را دگرگون ساخته است.
اثر تجمعى جمعیت انسانىدر طول زمان و به ویژه با استفاده از تکنولوژى در دهه هاى پایانى قرن بیستم این تغییرات را بسیار سریع نموده است.
چگونگى رابطه انسان با محیط طبیعى در محتواى دانش جغرافیا مورد مباحثات طوالنى در سده گذشته قرار گرفته و مکاتب محیط گرائى متمایزى رشد و نمو یافته اند. در آغاز قرن بیست و یکم یکى از رسالت هاى جغرافیا برجسته و آشکار نمودن مشکالتى است که فرایند حاصل از این تغییرات مى باشد.
انسان همچون سایر جانداران، جزئى از محیط زیست است و به هوا، آب و خاک و دیگرموجودات نیاز دارد.
به دلیل وابستگى اجزاء کره زمین به همدیگر، هر تغییرى در هر از اجزاء کره زمین حاصل شود کل سیستم را در معرض خطر قرار خواهد داد.
در حال حاضر مشکالت زیست محیطى بسیار گسترش یافته است.
نحوه تحول جامعة زنده و به بیان دقیق تر، تحول و تکامل اکوسیستم را اصطالحاً (توالی اکولوژکی) یا بلوغ اکوسیستم می نامند. ماهیت تحول و بلوغ جایگزین شدن منظم و جهت دار جامعه های زنده کیی به دنبالدیگری است.
توالی با استقرار کم نیازترین جامعه ها آغاز می شود و هرجامعه ای شرایط محیط را برای استقرار جامعه ای دیگر و جامعه ای پرنیازتر از خود آماده می سازد. به تعبیری دیگر، علت توالی، نوسان توان رقابت جانداران به دنبال تحول در شرایط محیط است.
اثرات انسان بر اکوسیستم:
انسان به منظور کسب خواسته های مادی خویش در اکوسیستم های جهانی دخل وتصرف میکند و آن را تغییر می دهد.
به عنوان مثال انسان جنگل ها و مراتع را می تراشد و در آن کشت می نماید و یا به ساختمان سازی می پردازد و در این میان به اکوسیستمی ناقص و ساده به نام شهر یا انواع بزرگراه ها تبدیل میکند در حالی که توسعه پایدار، نگهداری اکوسیستم های طبیعی را در کنار توسعه انسانی تأکید می نماید.
مشکل اساسی این است که چنین تغییراتی موجب هجوم آفت ها، علف های هرز و امراض گیاهی ناشی از میکروارگانیسم های ناخواسته می گردد که باعث نابودی برخی گونه های گیاهی و تولیدات آنها می گردد و درنتیجه استفاده از آفتکش ها و علف کش های مصنوعی به تدریج مقاومت آنها افزایش مییابد و درجه اثرپذیری مواد شیمیایی نیز به تدریج از بین می رود.
دامداران با کشتار گونه های وحشی مانند گرگ ها،عقاب ها و دیگر جانوران حیات وحش، سعی در حفظ دام های خویش دارند که در این صورت موجب انقراض حیات وحش منطقه می گردند و نیز به منظور پروار نمودن دام های خویش، مراتع وچراگاه ها را بیش از حد ظرفیت مورد استفاده قرار داده و باعث نابودی مراتع و نیز فرسایش خاک می شوند.
استفاده از سوخت های فسیلی در صنایع وسایط نقلیه موتوری و مراکز خانگی و تجاری موجب بروز آلودگی های صنعتی و شهری و در نتیجه تولید باران های اسیدی می گردد.
در حقیقت، ازدیاد جمعیت انسانی در سطح جهان موجب نابودی اکوسیستم های کره زمین و کاهش تنوع زیستی می گردد. در جلسه ی بعد در رابطه با اکوسیستم و ارتباط آن با معماری بحث خواهد شد.
تقلید از طبیعت از دیر باز از ایده های بشر بوده است.
رابطه انسان با طبیعت در گذشته رابطه ای ناگسستنی بوده است به نحوی که عالوه بر تسخیر و
استفاده آن ، رابطه دیگری زا سبب می شد و آن تقدیس طبیعت بود . حس احترام به طبیعت و اهمیت
آن امروزه از مسائلی است که نادیده گرفته شدهکه بشر امروزی در تالش برای ایجاد این رابطه مجدد است.
از دیدگاههای اساسی با اصول سیستم طبیعی که اکو سیستم اطالق میشود این است که اکوسیستم ها ،قادر به مقابله با
تخریب ها و باز گرداندن مجدد هستند.
اساس پایه بر مبنای نگهداری و مدیریت سیستم زنده است . محافظت از یکپارچگی ودست نخوردگی شبکه موجودات زنده
،عملکرد این اکوسیستم، هدف اصلی است واز هم گسیختن شبکه های ارتباطی و اکوسیستم ها شرایط شکنندگی و اسیب
های جدی و غیر قابل جبران به بار می آورد .
با تغییرات آلودگی آب و هوا ،کاهش تنوع زیستی شکستن الیه ازن ، باال آمدن آب ها و سیل های ویرانگر، خشکسالی
و بی آبی ، تاثیرات فراوانی بر ناپایداری روزافزون بیونسفر مشاهده می شود .
از این رو بهترین راه حل در طراحی پیرامون ، طراحی با در نظر گرفتن اصول طبیعت دوستی است
تقلید از طبیعت از دیر باز از ایده های بشر بوده است. رابطه انسان با طبیعت در گذشته رابطه ای ناگسستنی بوده است به
نحوی که عالوه بر تسخیر واستفاده آن ، رابطه دیگری زا سبب می شد و آن تقدیس طبیعت بود .
حس احترام به طبیعت و اهمیت آن امروزه از مسائلی است که نادیده گرفته شده
که بشر امروزی در تالش برای ایجاد این رابطه مجدد است.
دیدگاها
از دیدگاههای اساسی با اصول سیستم طبیعی که اکو سیستم اطالق میشود این است که اکوسیستم ها ،قادر به مقابله با
تخریب ها و باز گرداندن مجددهستند.
اساس پایه بر مبنای نگهداری و مدیریت سیستم زنده است . محافظت از یکپارچگی ودست نخوردگی شبکه موجودات زنده
،عملکرد این اکوسیستم، هدف اصلی است واز هم گسیختن شبکه های ارتباطی و اکوسیستم ها شرایط شکنندگی و اسیب
های جدی و غیر قابل جبران به بار می آورد .
با تغییرات آلودگی آب و هوا ،کاهش تنوع زیستی شکستن الیه ازن ، باال آمدن آب ها و سیل های ویرانگر،
خشکسالی و بی آبی ، تاثیرات فراوانی برناپایداری روزافزون بیونسفر مشاهده می شود .
از این رو بهترین راه حل در طراحی پیرامون ، طراحی با در نظر گرفتن اصول طبیعت دوستی است.
برج مسکونی تورنینگ تورسو معروف به پیکره مارپیچ طرح مبهم از ستون فقرات انسان بوده
و هر طبقه به صورت قطعه ای مجزا طراحی شده است.
الهام گیری معنایی از طبیعت
استعاره و معنی می تواند ما را از دام سطحی نگری در امان نگه دارد. کارهای معمارانی که به طبیعت از دید جام استعاری
نگریسته اند و ساختمان های خودرا بر مبنای آن بنا کرده اند بهترین الگوی این راهبرد خالقیت می باشند .
فرودگاه TWAآمریکا با طراحی اروسارینن نمونه ای استعاره ای می باشد .
این فرودگاه از باال مانند یک پرنده است . در سقف فلزی سفید این بنا از بیان گرایی سازه ای استفاده شده است که
پوست و استخوان این هواپیمای مواج بدون موتور محسوب می شوند .
اما آنچه که در این طرح جدید است منحنی ارگانیک قسمت فوقانی سقف است.
الهام از قواعد طبیعت
بهترین و اصولی ترین الهام گیری از طبیعت، استفاده از قواعد و قوانین آن است و چون این قواعد، درطبیعت عمومیت دارند، نباید
برای بهره گیری از آنها، از یک نمونه خاص، الهام گرفت .
سازه های معماری با بهره گیری از این قواعد طبیعی، به طبیعت نزدیک تر می شوند .
حفظ ساختار موجود درمقابل بارها و نیروهای وارد بر آن در پدیده های طبیعت مهم ترین فلسفه وجودی سازه آنها است
که در سازه های طبیعی از روش های مختلفی برای مقابله با نیروهای خارجی تهدیدگر استفاده می شود .
طبیعت همواره سعی دارد که تا حد امکان از تنش های کششی و فشاری در سازه های خود استفاده کند و از تنش های
خمشی جز در مواردی که ساختار آن ماهیت الیه ای دارد استفاده نکند . اساسا همه ساختارهای طبیعی بافت الیه ای دارند
یعنی سطوح و احجام آن ها از کنار و روی هم قرارگرفتن الیه ها به وجود آمده است .
ماهیت الیه ای موجب می شود تا در فرم های طبیعی، فقط عکس العمل های کششی و یا فشاری بوجود آید .
چراکه خمش یعنی بیهودگی در مصرف مصالح و در طبیعت هیچ چیز بیهوده خلق نشده است.
ضوابط و مقررات در طراحی بر اساس معیار های اکوسیستم
شناخت مکان و فضا:
طراحی بر اساس معیار های اکوسیستم با شناختی از مکان مطرح میشود زیرا اگر ما به مسائل ظریف مکانی حساسیت داشته
باشیم میتوانیم بدون تخریب در آن ساکن شویم. شناخت مکان مانند جهت نور یک ساختمان به طراحی کمک کرده و باعث
محافظت محیطی میشود و حتی دسترسیها را نیزآسانتر خواهد کرد .
ارتباط با طبیعت:
در طراحی سایت که چه درون شهر و چه در محیط طبیعیتر باشد، طراحی هماهنگ با طبیعت بازگشت به زندگی محیطی را در
خوددارد و تاثیرات طراحی به ما کمک میکند که فضایی طبیعی داشته باشیم .
– شناخت فرایندهای طبیعی؛ در طبیعت اتالفی وجود ندارد.
تولید یک ارگانیسم غذا را برای دیگری فراهم میسازد و به عبارتی سیستمهای طبیعی چرخه بستهای دارند.
با کار با فرایندهای زنده ما به نیاز گونه ها احترام گذارده و با طراحی که بتواند خود را در چرخه طبیعت قرار دهد، طراحی را به
زندگی بازگشت میدهیم .
شناخت تاثیرات محیطی:
طراحی پایدار کوششی جهت داشتن شناختی از تاثیرات محیطی با ارزیابی سایت است . تاثیرات منفی محیطی میتواند با
کارایی انرژی تجدیدپذیر، تکنولوژی ساختارها و انتخاب مصالح پایدار تخفیف پیدا کند.
در معماری سازه باید تابع قوانین طبیعت و تأمین کننده الزامات آن باشد و به طبیعت احترام بگذارد .
هر نوع توسعه در مهندسی ساختمان فقط به کمک این قوانین امکان پذیر است .
به سبب سادگی ذاتی درطبیعت وجود دارد که اگر بتوان آنرا در طراحی سازه به کاربست ، می توان مطمئن بود که ساختمانی
موزون وزیبا بوجود خواهد آمد .
طبیعت به ما درس طراحی سازه می آموزد . طبیعت با قوانین جاری درون خود راههایی را نشان می دهد که می توان با
استفاده از آنها با کمترین اجزا ، ترکیبات متنوع و بی انتها از فرمهای سازه ای را بوجود آورد .
روشها و ایده های جدید درطراحی سازه را می توان از طبیعت آموخت . بلورهایبرف نمونه اعجاب آمیز از این توانائی طبیعت
هستند . بلور برف دارای فرمی شش وجهی ، متقارن و یکنواخت است و می تواند الگوهای نامحدودی ایجاد کند که
هیچکدام تکراری نیستند .
هردانه بلوربرف منحصر به فرد است و در عین حال الگوهای گوناگونی درون خود دارد . بلور برف نتیجه اعجاز طبیعت درصرف
کمترین مقدار انرژی و مواد برای شکل گیری آن درتعامل با شرایط محیطی ، دما ، رطوبت ، سرعت باد و فشارجو است .
طبیعت فرمها و سازه هایی را بر اساساصل استفاده از کمترین انرژی خلق می کند.
اقلیم در معماری ایرانی و خانه های قدیمی
معماری ایرانی که ابتدا در محدوده فالت ایران و سپس در حوزه نفوذ فرهنگ ایرانی شکل گرفت، همچون همه معماری هایی که
ریشه در فرهنگ بومی دارند، به اقلیم توجه داشته و تا پایان دوره ی قاجار آثار با ارزشی از خود به جا گذاشته است.
بررسی نمونه های به جا مانده نشان می دهد:
رنگهای به کار رفته در تزیینات ساختمانها متأثر از ویژگی های اقلیم گرم و خشک بوده اند.
مصالح ساختمانها، عالوه بر توانایی های سازه ای و توجه به مسائل اقتصادی و تأمین مصالح از نقاط نزدیک، بهترین شکل بهره برداری از انرژی محیط خشک را نشان می دهند.
سازه های طاقی در این بناها نشان دهنده رابطه اقلیم و معماری هستند.
حتی در نقوش تزیینی رد پای خورشید را به عنوان مهمترین عامل اقلیمی در نقوشی با نام شمسه و چرخ خورشید می توان دید.
در این جا به بررسی فضاهایی می پردازیم که به طور مشخص به دلیل ویژگی های اقلیمی شکل گرفته اند و اقلیم در آنها موضوع اصلی بوده است. نام اغلب این
فضاها از همین ویژگی اقلیمی آنها گرفته شده است، مانند اتاق کرسی، زمستان نشین، سردابه و …
حیاط های مرکزی در این بررسی نیامده اند، گرچه این حیاط ها خود پاسخی اقلیمی به فضای باز خانه اند و ایجاد فضایی با درخت و حوض آب و در امان از
بادهای گرم و تابش شدید آفتاب، بهترین دلیل شکل گیری حیاط در مرکز خانه بوده و در همه اقلیم های مشابه هم دیده می شود.
خانه های قدیمی
از جمله خصوصیات خانه های قدیمی مساحت زیاد آن است.
نقشه معماری آنها غالبا شامل دو قسمت اندرونی و بیرونی بوده و عموما از قسمت های ذیل تشکیل می شده اند:
سکو
سردر ورودی
در ورودی
هشتی
داالن
ایوان ها
حیاط و اتاقهای اطراف آن
حوض
آشپزخانه
سرویس ها
حیاط نارنجستان
در کتاب فرهنگ مهرازی ایران، نارنجستان چنین تعریف شده است:
میان سرایی که می توان آنرا سر پوشیده کرد و در باغچه آن درختان نارنج و غیره پرورش داد.
حیاط نارنجستان حیاطی کوچک در مجموعه اندرونی بوده که عالوه بر تأمین نور فضاهای اطراف، امکان نگهداری گیاهانی را که نسبت به یخبندان شبهای زمستان
مناطق کویری حساس هستند فراهم می کرده است.
ابعاد کوچک آن و مجاورت با طاق ها و توده های ساختمانی که در طول روز با انرژی خورشید گرم می شدند
موجب می شده که با تخلیه این انرژی در طول شب، دمای فضای محدود حیاط باالی صفر حفظ شود، و
حتی در برخی موارد این حیاط ها سقفی با یک سوراخ بزرگ در مرکز دارند که در زمستانهای خیلی سرد امکان پوشاندن آن با
پارچه و جود داشته است.
این حیاط ها به ندرت در محور های اصلی بنا و بیشتر در گوشه ها و فضاهایی که مشکل نور گیری داشتند ساخته می شدند.
الگوی معمولی آنها مربع ۹ قسمتی است که در هر وجه آن یک فضای سه دری قرار می گرفته یا هشت ضلعی بوده اند.
در برخی موارد با گوشه سازی، نوعی گنبد ناقص روی آنها ساخته می شده ،
تزیینات این فضا که تحت تأثیر تزیینات اتاق ها و فضاهای جانبی هم بوده، به شکل گلویی آجرکاری یا آجر لعاب دار بوده است.
گودال باغچه
گودال باغچه یا باغچال در وسط حیاط مرکزی ساخته می شده و یک طبقه در داخل زمین فرو می رفته است.
نمونه های این فضا در اقلیم های بسیار خشک کویری ازجمله در کاشان، نایین و یزد دیده می شود. گودال باغچه عالوه بر تأمین
خاک مورد نیاز خشت های استفاده شده در بنا، امکان دسترسی به آب قنات را هم فراهم میکرده.
این مساله، در شهر هایی مثل نایین که یک شبکه پیچیده ی قنات داخل شهر داشته اند بسیار مهم بوده است.
بنابر این معموالً در گودال باغچه آب روانی می بینیم که حوض میانی را پر می کرده و سر ریز آن به خانه های دیگر می رفته
است.
در حاشیه این حیاط اغلب رواق و گاه چند اتاق به شکلی نیمه باز ساخته می شده و کاشت درخت انار، پسته و انجیر در این
گودال باغچه ها مرسوم بوده است. با توجه به کوچکتر و پایین تر بودن این حیاط ها و استفاده از رطوبت و خنکی زمین،
عالوه بر رطوبت گیاهان و خنکی آب، در واقع فضایی به مراتب اقلیمی تر از حیاط شکل می گرفته است.
گودال باغچه خانه پیر نیا در نایین و مسجد مدرسه آقا بزرگ در کاشان نمونه های خوبی از این فضاها هستند.
معماری خانه طباطبایی ها به شیوه گودال باغچه متقارن و درون گرا است، در کویر خانه ها را گود می ساختند تا بنا عایق حرارت
و صدا بوده ودسترسی به آب قنات هم راحت تر و در مقابل زلزله مقاوت تر باشد.
بام
بام در معماری ایران به جرأت بخشی از فضای زندگی است و عالوه بر وجود حجم های پیچیده و زیبا، به عنوان حیاط هم مورد
استفاده قرار می گرفته است.
درشهرهایی چون نایین در برخی از بناها با دیوار های صندوقه چینی شده، اطراف بام را تا حدود یک متر و نیم باال آورده و نوع
حیاط در بام بوجود می آوردند که در شب های تابستان برای خواب استفاده می شده است.
همچنین این دیوارها با سایه اندازی بر بخشی از بام در ساعات مختلف روز نقش اقلیمی ثانویه ای نیز داشته اند.
چنین فضاهایی در مساجد نیز مورد استفاده بوده است.
در مسجد سپهساالر در باالی بام وضو خانه ای که چهل شیر نام دارد، این فضا به همینشکل وجود دارد.
نمونه دیگر خانه عباسیان کاشان با چنین حیاطی در بام است که در آن معماران با قاب بندی های ظریف از مشبک آجری،
امکان تهویه را نیز فراهم آورده اند.
سرابستان
باغ کوچکی بوده که کنار خانه ساخته می شده و تأثیر اقلیمی زیادی بر خانه داشته است.
نمونه بسیار خوب آن در کنار خانه ی پیر نیا در نایین در قسمت جنوبی حیاط وجود دارد، در واقع متمو لین با ساختن چنین فضایی
نوعی ییالق در کنار خانه خود بوجود می آورده اند.
زمستان نشین اگرچه زمستان نشین پیش از آنکه نام فضای معینی باشد، به همه فضاهایی که در وجه شمالی حیاط ساخته
می شوند تا از آفتاب زمستان که با زاویه ای مایل به درون اتاقها می تابد استفاده کنند، گفته می شود اما مجموعه ی معینی از
فضاها با رابطه ای خاص، مجموعه ی فضاهای زمستان نشین را تشکیل می دهند که
عبارتند از سه دری، پنج دری و شکم دریده، که روی محور اصلی قرار می گرفته اند و دو فضای ارتباطی که می توانند
راهرو یا تختگاه باشند و گوشواره هایی که از سه دری، اتاق ارسی یا تهرانی و اتاق دو دری تشکیل شده اند و گوشه های این
بخش را تشکیل می دهند.
فضای اصلی زمستان نشین روی محور اصلی قرار گرفته و برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره های آنرا از ارسی های
بزرگ می ساخته اند. داخل فضاهای مرکزی با توجه به بسته بودن فضا، تزیینات پیچیده ای چون قطارهای مقرنس و آیینه کاری
های بسیار پیچیده دیده می شود.
تابستان نشین
تابستان نشین نیز موقعیتی مانند زمستان نشین دارد با این تفاوت که در وجه جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از
تابش مستقیم آفتاب در امان بماند وروی محور اصلی آن معموالً فضای نیمه باز با تاالر قرار می گیرد.
این تاالرها و ایوان ها جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضایی زندگی در خانه بوده اند، و اگرچه همیشه تزیینات
داشته اند، اما با توجه به باز بودن و نفوذ گرد وخاک، از تزیینات بسیار پیچیده در آنها پرهیز و به نقوش ساده ی گچی در ترکیب با
آجر یا سیم گل قناعت می شده است.
حسینیه خانه بروجردی ها که فضای بسیار پیچیده با تزیینات ترکیبی کم نظیری در تابستان نشین آن دیده می شود، از نمونه
های استثنایی این مجموعه فضا است.
در شهرهای سرد سیری چون تبریز، زنجان، اردبیل، عمالً وجه تابستان نشین از بنا حذف شده و فضای نیمه باز ایوان را هم
ندارند.
بهار خواب
این فضا همان مهتابی است و در مناطقی از خراسان تخ بوم
(تخت بوم) نیز نامیده می شود.
این فضای بدون یقف در مجاورت حیاط و در طبقات باالتر از اول ساخته می شود و شب های تابستان در آن می خوابند و بسته
به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه ی مناسب می اندازد از آن استفاده
می شود. در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در تابستان شب ها قابل استفاده بوده است.
این فضا در دوره ی قاجار به مسجد مدرسه ها نیز راه یافت و نمونه های زیبایی از آن را در مسجد سید اصفهان، مسجد
سلطانی سمنان و مسجد سپهساالر تهران می توان دید و در مناطق گرم و مرطوب چون دزفول و شوشتر جزء جدایی ناپذیر خانه
های مسکونی است.
تزیینات رایج این فضا از جنس تزیینات نمای رو به حیاط است.
اتاق کرسی
این اتاق در مجموعه ی زمستان نشین و اغلب در گوشه های این بخش که در و پنجره ی کمتری به حیاط دارند، ساخته
می شده تا در زمستان با بستن درو پنجره ها بتوان آنرا گرم کرد.
در وسط اتاق، چال کرسی قرار داشته و ابعاد اتاق تابع ابعاد کرسی بوده، چون دیواره های آن برای تکیه دادن مورد استفاده
قرار می گرفته اند.
این فضا در همه خانه های اقلیم سرد و کوهستانی وجود دارد. این اتاق در مناطق پر شیب در پشت اتاق ها و داخل کوه کنده
می شده وفاقد پنجره بوده است.
این بخش در خانه هایی که حیاط بیرونی داشتند، گاه روی محور اصلی که شکم دریده یا چلیپا بوده نیز قرار می گرفته است.
در خانهی حیدرزاده تبریز اتاق کرسی الگوی شکم دریده دارد. که با توجه به استفاده ی این اتاق در شب و در بخش های
خصوصی خانه تزیینات مفصلی ندارد.
درخانه ی پیرنیا در نایین این اتاق با استقرار در محور اصلی، تزییناتی بسیار ظریف با الیه کاری گچی دارد.
شوادان
این فضا که شبادان، شبابیک، خشیان و باد کش نیز نامیده می شود به طور مشخص در شهرهای دزفول و شوشتر
دیده می شود.
و زیر زمینی با عمق بسیار زیاد است.
با توجه به ویژگی خاک این دو شهر، در واقع در دل زمین حفر می شود و معموالً فاقد مصالح بنایی است و حداکثر در مواردی
بخش هایی از دیوارهی آنرا با گچ می پوشانند.
سقف آن گنبدی و فاقد سازه است. در باالترین قسمت سقف، سوراخی وجود دارد که معموالً به کف حیاط می رسد.
این فضا که گاه ۶ تا ۷ متر در زیر زمین پایین می رود به زیر حریم مالکیتی خانه ی مجاور نیز نفوذ می کند.
شوادان ها عالوه بر مکش سوراخ باال که موجب جریان هوا می شود، از پدیده ی نفوذ تأخیری فصول در زمین استفاده می کنند.
در چنان عمقی معمولا با دمای یک یا حتی دو فصل قبل روبرو هستیم.
اتاق بادگیر
در تابستان نشین خانه های حاشیه کویر یا حاشیه دریای جنوب، عالوه بر تاالر اصلی، در برخی موارد گوشواره ها نیز از جریان
هوای بادگیر استفاده می کردهاند.
اتاق بادگیر به هر فضایی در طبقه اول تابستان نشین که از هوای بادگیر استفاده کند گفته می شود.
تزیینات این فضا همچون تزیینات ایوان است.
جهت خانه ها
جهت خانه تابع زاویه ی نور خورشید و قبله است . هر وجه خانه برای فصل خاصی از سال مناسب بود و عناصری مانند تاالر ،
بادگیر، پنج در ی سه دری و ارسی در شمار راه حل ها بودند. در اکثر قریب به اتفاق خانه های سنتی، محور اصلی بنا، محور شمالی جنوبی بودند و بهترین موقعیت را برای گرفتن نور خورشید داشتند تا در روزهای گرم تابستان از سایه و در زمستان از گرمای خورشید برخوردار باشد ؛ فضاهای اصلی زندگی نیز در دو سمت شمالی و جنوب ساخته
می شدند و فضاهائی که اهمیت کمتری داشتند، به خصوص فضاهای خدماتی در دو سمت شرق و غرب ساخته می شدند.
خانه های سنتی در این نواحی مانند نواحی مرکزی ایران به صورت حیاط مرکزی احداث می شدند.
منتهی در اینجا اتاق های واقع در سمت شمال حیاط از سایر قسمت ها بزرگتر و وسیع تر هستند و تاالر یا اتاق اصلی نشیمن
خانه در همین سمت واقع می باشد. این مطلب به دلیل استفاده از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در
زمستان است و چون فصل تابستان عمدتاً کوتاه و دمای هوا نسبتاً معتدل است از سمت جنوب ساختمان کمتر
استفاده می شود. اتاق های جنوبی و همچنین اتاقهای شرقی و غربیدر صورت وجود جهت انبار و فضاها
خدماتی استفاده می شدند. این خانه ها اغلب دارای زیرزمینی با سقف کوتاه در زیر قسمت زمستان نشین هستند که در تابستان به دلیل
هوای نسبتاً خنک آن ها برای سکونت اهالی خانه مناسب هستند.
از آنجا که هوا در اغلب مواقع سال سرد یا بسیار سرد است لذا اکثر فعالیت های روزمره در داخل اتاق ها صورت می گیرد
به همین دلیل ابعاد حیاطها در این نواحی کوچک تر از مناطق فالت مرکزی ایران است و عمق ایوان ها نیز از مناطق جنوبی
کشور به مراتب کمتر است.
در اکثر شهرهای این مناطق کف حیاط ساختمان ها ۱ الی ۵/۱ متر پایین تر از پیاده رو است تا آب جاری در جوی ها و نهرها را
بتوان سوار باغچه در یاط یا آب انبار واقع در زیرزمین نمود از طرفی این اختالف سط باعث حفظ حرارت درون ساختمان نیز می شود.
احجامی نظیر مکعب و مکعب مستطیل که نسبت سطح بیرونی آن ها به حجم داخل بنا کم است
برای این مناطق مناسب هستند. در سال های اخیر بر خالف گذشته که از سقف های مسطح استفاده می شد، استفاده از بام
شیروانی رواج یافته ولی هنوز کماکان در روستاها بام ساختمان ها به صورت مسطح و با پوشش تیرچوبی و کاهگل می باشد که دلیل آن عمدتاً ضعف مالی روستاییان است. در روستاها جهت نگهداری از چهارپایان اگر خانه دو طبقه باشد معموالً چهارپایان در طبقه ی زیرین نگداری می شوند و طبقه ی دوم مسکونی می باشد.
بدین طریق سطح تماس فضای طویله و محیط مسکونی با سرمای خارج کم می شود و سقف بین هر دو طبقه از هر دو طرف گرم می گردد که برای هر دو طبقه مفید می باشد.
فرم ساختمان
به طور کلی بهترین فرم ساختمان فرمی است که کمترین مقدار حرارت کالری را در زمستان از دست بدهد و در تابستان نیز
کمترین مقدار حرارت را از آفتاب ومحیط اطراف دریافت کند.
بنابراین پالن مربع بهترین فرم محسوب می شود زیرا با وجود بیشترین حجم، کمترین سطح خارجی را دارد. البته این مسأله در
مورد ساختمان های قدیمی که معموالً پنجره های بزرگی ندارند و به همین دلیل می توان نفوذ بسیار کم آفتاب به داخل آن ها را نادیده انگاشت، صدق می کند.
ولی در مورد ساختمان های امروزی که دارای قسمت های شیشه خور بزرگی هستند صادق نیست.
به دلیل سرمای شدید این مناطق در زمستان، فرم های باز یا فرم هایی
که ضلع شمالی- جنوبی آن بلندتر از ضلع شرقی- غربی آنهاست مناسب نیست و بهتر است
فرم ساختمان فشرده و پالن مربع باشد.
ساختمان های دو طبقه ای که فرم آن ها شبیه به مکعب است بهترین نوع ساختمان از نظر کنترل گرمای هوای داخلی در زمستان است.
کاملا فرم های بسته با ساختمان های به هم چسبیده پشت به پشت در جهت محور شمالی- جنوبی ارجحیت دارند. در این مناطق بهتر است ساختمان ها مرتفع باشند.
روش‌های کنترل دما در ساختمان‌های واقع در اقلیم سرد حرارت به سه روش تابش، همرفت و رسانش انتقال می یابد. برای کنترل دما در ساختمان با ید راه های انتقال حرارت از درون به بیرون و همرفت و رسانش را کنترل کنیم.
روش های رایج در جلوگیری از اتالف انرژی و پدیدآوردن شرایط آسایش به شرح زیر می باشد:
▪ استفاده از تابش نور خورشید یا مقابله با آن ▪ استفاده از ظرفیت حرارتی مصالح ساختمانی جهت جلوگیری از گرم و سرد شدن داخل بنا ▪ باد پناه بودن ساختمان ▪ استفاده از جریان های مطلوب باد ▪ به حداقل رساندن انتقال گرمای بنا.
عوامل مهم در استقرار بناهای واقع در اقلیم سرد
جهتگیری ساختمان
این عامل تعیین کننده مقدار جذب تابش آفتاب است. در این مناطق ساختمان در جهتی قرار می گیرد که بیشترین انرژی تابشی
را در فصل زمستان دریافت کند. قرارگیری ساختمانها در مجاور یکدیگر برای جلوگیری از اتالف حرارت در این مناطق، ساختمان ها را در مجاورت یکدیگر می سازند تا سطح کمتری از بنا در مجاورت هوای آزاد قرار گیرد و در عوض سطوح رو به آفتاب بیشترین مقدار را دارند.
مصالح و رنگ آنها در بنا
در این مناطق سطوح خارجی بنا را از مصالح با جذب حرارت زیاد و رنگ های تیره در نظر می گیرند. همچنین مصالح دارای ظرفیت
حرارتی زیادی می باشند.
استفاده از اثر گلخانه‌ای
در این مناطق برای بهره وری بیشتر از تابش خورشید در قسمت آفتاب گیر بنا، راهروهایی با پنجره های بزرگ در نظر می گیرند
تا بیشترین نور خورشید را وارد ساختمان نمایند. اشعه خورشید بعد از عبور از شیشه تغییر طول موج داده و نمی تواند از شیشه برگردد، در نتیجه دمای درون راهرو بالا رفته و دما به مصالح اطراف نفوذ می کند و باعث گرم شدن محیط اطراف می گردد.
جلوگیری از برخورد باد با بنا
برخورد باد با بدنه ساختمان باعث افزایش انتقال حرارت تولید شده در ساختمان می شود به همین دلیل تالش می گردد تا جهت گیری ساختمان به نحوی باشد که
حداقل سطح در مقابل باد قرار گیرد.
پایین بردن بنا از سطح معبر
استفاده از قسمت های بادپناه تپه یا کوه از راهکارهای رایج در این مناطق است.
نوع مصالح به کاررفته:
در مناطق سرد هدف اصلی حفظ حرارت در داخل ساختمان است و عمده ترین عامل در این مورد مقاومت حرارتی دیوارهای
جانبی ساختمان است.
بنابراین در این مناطق دیوارهای جانبی ساختمان باید مقاومت حرارتی مناسبی داشته باشد تا از اتالف حرارت داخلی ساختمان
جلوگیری کند.
از طرفی مصالح مورد استفاده ی ابنیه ی سنتی در مناطق کوهستانی مانند سایر مناطق اقلیمی آن چیزی است که در
دسترس است، بنابراین اغلب جهت دیوارها از سنگ و برای پوشش سقف طبقات و بام از چوب درختان و کاهگل استفاده می شود.
در نواحی حاشیه ی کوهپایه و مناطقی که خاک رس به حدکافی وجود داشته باشد، دیوارهای خشتی و آجری نیز ساخته
می شود.
مصالح (ساختمان)
در ساختمان های امروزی با استفاده از تکنولوژی مدرن و تأسیسات مکانیکی،
سعی در مقابله با این عوامل اقلیمی شده است، ولی در گذشته این تجهیزات وجود نداشته و ابنیه سازان سنتی می بایستی
باالجبار با استفاده از وسایلو مصالح محلی با عوامل نامناسب و فرسایشی طبیعت مقابله کنند و جهت فراهم نمودن شرایط
آسایش در محوطه های شهری و در داخل ساختمان ها استفاده ی بهینه از عوامل اقلیمی همیشه مسأله ی اساسی و مهم در طراحی و اجرا بوده است. به طور کلی می توان بیان
نمود که ساختمان های سنتی ما برعکس اغلب ساختمان های امروزی، در ستیز با شرایط طبیعی نبودند بلکه با استفاده ی مناسب از این شرایط در یک همزیستی و بهره وری منطقی در بطن طبیعت قرار داشته اند.
جهتگیری بنا:
به صورت یک اصل کلی می توان گفت جهت گیری بناها عموماً رو به جنوب بین ۱۵ درجه ی جنوب شرقی تا ۱۰ درجه ی جنوب
غربی می باشد به گونه ای که فضاهای اصلی قرار گرفته در جبهه ی شمالی مانند طنبی، کله ای و اتاق های نشیمن، رو به
جنوب قرار می گیرد. تنها در خانه ی حاج شیخ جبهه ی اصلی ساختمان در سمت غرب قرار گرفته است که دارای جهت گیری
مناسب می باشد.
همسایگی ها:
با توجه به قرارگیری خانه های مورد مطالعه در بافت قدیمی و فشرده ی شهر، اکثر آن ها از چندین جهت دارای همسایگی
می باشند.
در یک بررسی کلی مشاهده می شود که بیشتر خانه ها از سه جبهه دارای همسایگی بوده و تنها یک جبهه ی آن ها به معبر
محدود است.
در این موارد ورودی نیز بیشتر در جبهه ای که به معبر محدود می شود قرار گرفته است.
در چند مورد نیز خانه از هر طرف دارای یک همسایگی است.
سواحل خلیج فارس
ساختمان ها در حوزه شرق بندرعباس ازنظر حجم کوچک تر و در فضای محدودتری ایجادشده و برعکس
هر بنا دارای باغ و باغچه بزرگی است که نخل های بلند و پر باری در آن غرس شده و دلیل ایجاد باغ های مرکبات بزرگ و نخلستان های وسیع وجود آب رودخانه ها است که بی دریغ در این مناطق جریان دارد و از برکت جریان آن سر سبزی و نعمت فراوان به این ناحیه اعطاشده است. بادگیر در حوزه شرق بندرعباس نقش اصلی را در بنا ندارد و به همین دلیل بادگیرهای این مناطق کوتاه و دهانه آن ها با نی
می پوشانند و شاید یکی از علل بی توجهی به بادگیرها وجود آب فراوان در رودخانه های پر آب این نواحی است منتهی بر روی
تمام خانه های میناب جان پناهی ساخته شده که دیوار آن ها مشبک و با نقوش هندسی می آرایند.
خانه‌هایی خنک امارو به آفتاب
شیشه در درگاه ها کمتر به کار می رود و فقط از ۶ دریچه ای که معموالً در هر در وجود دارد دوتای آن شیشه و بقیه
با تخته کنده کاری یا نقاشی شده پوشیده شده است و استفاده از این شیوه در درگاه ها صرفاً برای جلوگیری از نفوذ شدید نور خورشید به داخل اتاق ها است. بناهای بلند و پرحجم و با مصالحی از سنگ و گچ و به ارتفاع ۶ متر تقریبی ساخته شده که با توجه به بلندی بنا و بادگیرها و زیبایی خارجی آن ابهتی خاص توأم با آرامش به کوچه ها می دهد، مغازه و دکان به صورت انفرادی در محالت قدیمی وجود ندارد و معمولًا بازار و بازارچه ها تمام مایحتاج عمومی را برای اهالی آماده و عرضه می کنند. استفاده از دریچه های مشبک با نقوشی هندسی و زیبا در تمام بناهای این منطقه یکی از اختصاصات تلفیقی هنر معماری
بنا ها
سنتی ساکنان این ناحیه است که به طور عموم در تمام بناها از این نوع دریچه های زیبا استفاده می شود. حمام عمومی به شیوه ای که در نواحی دیگر ایران رواج دارد در حوزه خلیج فارس معمول نیست.
کاروانسرا به صورت ساختمان های عریض که در فضای وسیعی ایجادشده با اتاق های متعدد و در جهت طولی خاصه در ساحل
خلیج و مشرف به اسکله ها به وجود آمده که متأسفانه تعداد عمده ای از این نوع بناهای بزرگ و قدیمی و کاروانسراها به ویژه در بندرلنگه، و بندر خمیر یا به وسیله شهرداری ها و یا توسط اشخاص ویران شده است.
معماری بومی هرمزگان
ویژگی این اقلیم تابستان های بسیار گرم و مرطوب و زمستان های معتدل است.
شهرهای بندرعباس، جاسک، بندرلنگه، میناب و بستک ازجمله شهرهای با این اقلیم هستند.
با توجه به شکل گیری و ترکیب معماری بومی این مناطق این واقعیت آشکار می شود که خصوصیت اقلیمی منطقه به طور
فراوانی در شکل گیری شهرها و ترکیب معماری این مناطق تأثیر داشته است. بندرعباس و سایر شهرهای ساحلی استان هرمزگان در سواحل جنوبی کشور، از شرایط ویژه آب و هوایی نظیر رطوبت شدید،
دمای زیاد هوا، وزش بادهای نسیم دریابه خشکی و بادهای محلی برخوردار هستند.
که هر یک به نوعی بر چهره معماری و شکل گیری محیط مسکونی تأثیر گذاشته است. عواملی که در شکل گیری اقلیم استان هرمزگان از اهمیت خاصی برخوردار است، می توان از عرض جغرافیایی، نزدیکی به دریا،
کمی ارتفاع، نقش دریا در افزایش رطوبت، برخورداری از بادهای مدیترانه ای و موسمی، وجود دو نوع رژیم بارش و غیره نام برد
که هر یک به نوعی بر چهره معماری و شکل گیری محیط مسکونی تأثیر می گذارد. در اقلیم گرم و مرطوب عموماً فضاهای زندگی باالتر از سطح زمین در نظر گرفته می شوند تا از نفوذ
بیشتر رطوبت جلوگیری شود. برای جلوگیری از رطوبت به زیربناهم ساختمان باالتر از سطح زمین قرارگرفته است.
اما برای اطالع از ویژگی های خانه های تاریخی هرمزگان کتاب راز و رمزهای زیبایی برخی از این بناها را ورق می زنیم؛ خانه
هایی که مبتنی بر اقلیم و شرایط آب وهوایی منطقه قد علم کردند تا بتوانند سال ها پایدار باقی بمانند. خانه فکری یا عمارت فکری، این خانه تاریخی در شهرستان بندرلنگه واقع شده است و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب
ایران است.
قدمت
قدمت این بنا حدود ۷۵سال می رسد و توسط مرحوم عبدالواحد فکری، از تجار معروف بندرلنگه ساخته شد و مساحتی بالغ بر دو
هزار و ۶۰۰ مترمربع دارد. این بنا دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی، پنج بادگیر، ۲۵ اتاق، ۱۰ سرویس بهداشتی و دو سرسرا است.
عمارت فکری که یکی از مهم ترین بناهای دوره قاجاریه در شهر بندرلنگه است، از ویژگی های معماری چشم گیری برخوردار
است و تزئینات برجسته آن مشتمل بر منبت کاری و گچ بری های زیبا است. خانه اعیانی یادآور خانه های چند خانوار قدیمی در داخل فالت ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از
نمونه های قدیمی مسکن جمعی درحاشیه خلیج فارس محسوب می شود.
خانه فکری با بادگیرهای بلند و زیبا، یکی از الگوهای اصیل معماری جنوب در ساحل بندرلنگه در هرمزگان است.
این اثر زیبا جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بادگیر
مالحظه بادگیرهای بلند که با غروری خاص در آسمان صاف و نیلگون شهرهای جنوب ایران قد برافراشته و
بناهای پرحجم با درگاه ها و پنجره های متعدد و توأم با نقوش هندسی متفاوت و زیبا که درنهایت تناسب بخش عمده ای از فضاهای خارجی ساختمان را پوشیده، کوچه های عریض و بلند و میدان های کوچک و بزرگی که با توجه به اوضاع واحوال اقلیمی و متناسب با آب وهوا و با در نظر گرفتن نیاز منطقی و عمومی ساکنان این نواحی به وجود آمده یکی از موارد مهم و قابل توجه در بررسی معماری و سنتی این نواحی است.
بادگیر چیست؟
(بادگیر)در حقیقت تکامل یافته ترین اختراع معماران سنتی نواحی جنوبی کشور است و به عنوان مطمئن ترین وسیله و به
منظور تفوق با هوای سوزان و ناسازگار این مناطق به وجود آمده است.
ساختمان های پرحجم با طبقات متعدد و اتاق های بزرگ و سقف بلند که با پنجره های بزرگ و کوچک پوشانده شده و در پس ایوانی عمیق و ستون دار پنهان است.
از خصوصیات عمده معماری سنتی حوزه خلیج فارس است که با تلفیق عوامل دیگر موجب ادامه حیات در این گونه ساختمان ها
شده و بیننده درمی یابد که چرا اشعه سوزان آفتاب در فصول گرما مستقیماً به داخل اتاق و محل سکونت این گونه
بناها نمی تابد.
اساس ایجاد ساختمان با ایوان های ستون دار و عمیق در حوزه خلیج فارس صرفاً برای جلوگیری
از نفوذ مستقیم اشعه آفتاب بوده است که در مناطق دیگر ایران استفاده از چنین شیوه ای متداول نیست.
دیوار ساختمان ها ضخیم و مصالح عمده آن را کلوخه سنگ های گچی تشکیل می دهد که در مالطی قطور از گچ زنده پوشانده
می شود و مهم ترین استفاده از دیوارهای ضخیم در این گونه مناطق جلوگیری از نفوذ گرمای شدید و استحکام آن در برابر
باران های سیل آسا است.
سقف اتاق ها بیش از ۵ متر بلندی دارد و بر باالی درگاه های ورودی پنجره های مشبکی از نوع پنجره های گچی قالبی که با نقوش هندسی زیبایی به وجود آمده تزیین شده و یکی از خواص ارزنده این گونه پنجره ها جریان هوای خنک به داخل ساختمان است.
تمام بناهای حوزه خلیج فارس دارای یک یا چند بادگیر است که بخش عمده ای از ساختمان را در گرمای طاقت فرسای تابستان
مصالح ساختمانی از موادی است که برای ساخت و ساز استفاده میشود .از بسیاری از موادی که به صورت طبیعی هستند
ایجاد می شوند مانند : (خاک رس، ماسه ، چوب، سنگ و حتی شاخه وبرگ ) که برای یک ساختمان کاربرد دارند .
به غیر از مواد و مصالح طبیعی، برخی از مواد ساخته شده توسط انسان نیز به صورت ترکیبی، در ساخت‌وساز استفاده
می‌شوند. در بسیاری از کشورها، تولید مصالح ساختمانی به صورت یک صنعت درآمده است.
ممصالح ساختمانی شامل :
گچ (GYPSUM)
اهک ( LIME )
سیمان
قیر
چوب
شیشه
فلز
خاک
سنگ
اجر
کاشی
ملات
اسفالت
بتن
بازدارنده (عایق)
انواع مصالح ساختمانی از لحاظ جنس:
مصالح ساختمانی از نظر جنس به دو گروه ساده و مرکب تقسیم می گردند.
مصالح ساده
به فرآورده های معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از یک جنس و مواد داخلی مشابه تشکیل شده باشند، مصالح ساده گویند. شن، ماسه، سیمان ، کاشی، تیرآهن و… از این دست مصالح ساختمانی می باشند.
مصالح مرکب
فرآورده های معدنی، طبیعی یا مصنوعی که از چند نوع ماده داخلی تشکیل شده باشند، مصالح مرکب نامیده می شوند. بتن، تیرچه، ایرانیت، ایزوگام، ملات ها و… مصالح ساختمانی مرکب می باشند.
مصالح ساختمانی طبیعی :
مصالح ساختمانی طبیعی آن دسته از موادی هستند که بصورت طبیعی و از منابع طبیعی استخراج شده اند.شن، ماسه ، خاک ، سنگ و … از این دسته مصالح هستند که فعالیت انسانی تنها در نقش استخراج کننده آن است.به این معنی که در ماهیت این مواد تغییری به وسیله فعالیت انسانی صورت نمی گیرد.
مصالح ساختمانی مصنوعی:
همانطور که از نام این دسته از مصالح پیداست،این مواد می تواند به صورت طبیعی استخراج شده و سپس یا دستکاری در آن صورت گیرد و یا با موادی دیگری (در محیط صنعتی) ترکیب می شوند و مصالح جدیدی تولید می نمایند.بتن و قطعات پیش ساخته بتنی ، سیمان ، آجر ، میلگرد ، شیشه و پلاستیک و رنگ های نفتی نیز در این دسته از مصالح قرار می گیرند.
مصالح ساختمانی بر اساس متد تولید
مواد و مصالح پیش ساخته
مواد و مصالحی نظیر کاشی، سرامیک، سفال، آجر، بلوک، بتن، قیرگونی، ایزوگام و … که از طریق عملیات و در کارخانه مربوطه تولید می شوند، مصالح پیش ساخته می گویند.
مواد و مصالح درجا
مواد و مصالحی نظیر ملات ها، بتن درجا، بلوک سقفی، چهارچوب درجا، اسکلت و …که در محل ساخت و ساز تهیه می شوند، مصالح درجا می گویند.
از جمله مواد پیش ساخته و یا درجا که از ترکیب شن وماسه و ماده چسباننده به دست می آیند بتن ها می باشند، که انواع مختلفی مانند بتن سیمانی، بتن آسفالتی، بتن های خاکی دارند. از بتن ها در شالوده های زیر ستون ها، پایه های پل ها، ساخت سد خاکی و … استفاده می شوند.
گچ
گچ ماده ای است معدنی که به صورت سنگ‌گچ در طبیعت یافت می شود .سنگ٬گچ کلسیم سولفات آبدار طبیعی است و دارای چندین فرم بلوری است . سنگ‌گچ به صورت لایه های نسبتاً ضخیم در پوسته زمین یافت می شود . و از لحاظ فراوانی در طبیعت در رتبه پنجم قرار دارد . گچ‌یکی از مصالح پر کاربرد در صنایع مختلف می باشد که البته بیشترین مصرف آن ، با توجه به ویژگی هایی که دارد مربوط به صنعت ساختمان سازی است . قدمت استفاده از گچ به حدود ۵ هزار سال قبل می رسد . و جزء سنگ های رسوبی محسوب می شود .
اهک
آهک متریالی مهم در صنعت ساخت و ساز است که از آن برای ساختمان سازی، جاده سازی، تولید ملات، تولید و تقویت بتن، تولید سیمان، شفته کاری و … استفاده می شود. این ماده از اکسید کلسیم تشکیل شده و قابل ترکیب با سایر اکسیدها است. این متریال ترکیبی قلیایی و بسیار قوی دارد و به صورت سنتی، صنعتی و یا از ماسه بادی تولید می شود. آهک از جمله مصالحی است که استحکام و چسبندگی ملات را بالا می برد و از ترک خوردن سطح پس از آنکه خشک شد جلوگیری می کند. آهک پودری سفید رنگ با وزن بسیار سبک است، در نتیجه حمل و نقل و استفاده از آن آسان می باشد. این متریال یکی از مصالح سنتی است که در مقایسه با سایر مصالح قیمت ارزان تری دارد. این ماده در انواع مختلف تولید و مورد استفاده قرار می گیرد .
سیمان
سیمان پودری است که از سنگ آهک و خاک رس تولید می شود و از مخلوط آن با مصالح سنگی دیگر خصوصا ماسه، شن و سنگ برای ساخت انواع ملات و بتن استفاده می گردد. مواد اولیه سیمان و قسمت عمده سیمان مصرفی از نوع سیمان پرتلند می باشد، که به آن سیمان پرتلند معمولی یا OPC13 نیز وجود ندارند که اکثرا در کارهای اجرایی در لایه های زیر سطحی استفاده می شود و همین طور سیمان با آلومینای بالا HAC15.
قیر
قیر ماده‌ای است سیاه رنگ و خمیری شکل که در عایقکاری رطوبت و ساخت آسفالت کاربرد دارد. قیر انواع گوناگونی دارد که هر یک از انواع آن، دارای کاربرد خاصی است. قیر از مشتقات نفت است.و اغلب در پالایشگاه نفت تولید می‌شوند. قیر ماده‌ای هیدروکربنی است به رنگ سیاه تا قهوه‌ای تیره که در سولفید کربن و تتراکلرید کربن کاملاً حل میشود. قیر در دمای محیط، جامد است. اما با افزایش دما، به حالت خمیری درمی‌آید و پس از آن مایع میشود.
کاربرد مهم قیر به علت وجود دو خاصیت مهم این ماده است؛
نفوذناپذیری در برابر آب
چسبندگی قیر معمولاً از تقطیر نفت خام به دست می‌آید. چنین قیری قیر نفتی یا قیر تقطیری نامیده میشود. قیر نفتی محصول دو مرحله تقطیر نفت خام در برج تقطیر است. در مرحله نخست تقطیر، مواد سبک مانند بنزین و پروپان از نفت خام جدا می‌شوند. این فرایند در فشاری نزدیک به یک اتمسفر (واحد) انجام میشود. در مرحله دوم نیز ترکیبات سنگین مانند گازوئیل و نفت سفید خارج می‌شوند. این فرایند در فشاری نزدیک به خلاء صورت می‌پذیرد. در نهایت مخلوطی از ذرات جامد بسیار ریز به نام آسفالتن باقی می‌ماند که در ماده سیال گریس‌مانندی به نام مالتن غوطه‌ور است.
قیر طبیعی چیست؟
قیر طبیعی همانطور که از نامش پیداست نوعی از قیر است که به‌صورت طبیعی به وجود آمده است. این نوع قیرها بدون نیاز به تقطیر قابل‌استفاده می‌باشند. به‌عبارت‌دیگر، قیر طبیعی از نفت خام منشأ می‌گیرد ولی اجزای سبک نفت خام به‌صورت طبیعی و به‌مرورزمان تبخیر شده و فرآیند پلیمریزاسیون و اکسید شدن هم به‌مرورزمان انجام‌شده است. قیر طبیعی از نظر خواص و ترکیب بسیار متنوع است. بهتر است بدانید قیر طبیعی به‌تنهایی در طبیعت یافت نمی‌شود و به‌صورت مخلوط با مواد معدنی دیگر وجود دارد که به آن آسفالت گفته میشود. قیر طبیعی را می‌توان به‌وسیله استخراج از مخلوط آسفالت به دست آورد. خالص‌ترین آسفالت طبیعی گیل سونایت نام دارد که این آسفالت خود محتوی بیش از ۹۰ درصد قیر است. سه نوع آسفالت طبیعی داریم: آسفالت صخره‌ای، آسفالت دریاچه‌ای و مواد آسفالتید یا همان گیل سونایت.
چوب
موارد استفاده چوب در ساختمان
از جمله مهمترین کاربردهای چوب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :
استفاده از چوب برای اعضای باربر
استفاده از چوب برای نماسازی و تزئین
استفاده از چوب در ساخت مصنوعات چوبی
استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مانند قالب سازی، چوب بست و….
به‌طورکلی چوب‌هایی که در ساختمان‌سازی مورداستفاده قرار می‌گیرند معمولاً به دودسته تقسیم می‌شوند: چوب درخت‌های سوزنی‌برگ و چوب درخت‌های پهن‌برگ. انواع درختان سوزنی‌برگ شامل: درخت سرو، کاج، سرخدار و نراد است. درختان پهن‌برگ نیز شامل بلوط، اقاقيا، افرا، ممرز، توسکا، راش، چنار، صنوبر و بید می‌شوند.
شیشه
شیشه ساختمانی
شیشه های ساختمانی را می توان به عنوان پرکاربردترین نمونه از شیشه ها معرفی کرد. تنوع تولید شیشه موجب گردیده است تا بتوان شاهد بازار های نامحدودی در استفاده از آن بود. صنعت معماری ساختمان از مهم ترین مخاطبین انتخاب شیشه های ساختمانی است.
استفاده از شیشه در صنعت معماری و ساختمان سازی معمولا در قسمت هایی از جمله درب و پنجره شکل می گیرد و می توان در دیگر قسمت های ساختمان نیز از شیشه ها استفاده کرد.
فلز
انواع مختلف فلز وجود دارد که در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می گیرد. طراحان ، معماران و سازندگان به دلیل دوام ، مقاومت در برابر انواع اشکال آب و هوا و استحکام و مقاومت کامل در ساخت و سازها از فلز استفاده می کنند.
انواع فلز های ساختمان:
فلز مورد استفاده در ساخت و ساز – آلومینیوم
فلز مورد استفاده در ساخت و ساز – فولاد
فلز مورد استفاده در ساخت و ساز – فولاد ضد زنگ
آهن
برنج
مس
خاک
خاک مخلوطی تشکیل شده از مواد آلی و معدنی می باشد که حاصل تخریب سنگ ها به سبب هوازدگی و فرسایش است.
انواع خاک ها:
خاکهای نباتی
خاکهای ریزدانه سخت تا مقاوم
خاکهای دانه ای متراکم تا خیلی متراکم با چسبندگی کم
رسوبات یخچالی (مورن)
خاکهای خشک و بدون چسبندگی (خاکهای ریزشی)
سنگ
موارد کاربرد سنگ ها در طراحی ساختمان
کف ساختمان و پلکان
سنگی که برای پلکان و کف سازی مورد استفاده قرار می گیرد در معرض سایش و ضربه خواهد بود، بنابراین باید بسیار سخت باشد و از مقاومت سایشی و ضربه ای بالایی برخوردار باشد. سنگ کف ساختمان باید قابل برش در یک جهت باشد. سنگ های رسوبی و دگرگون این مزیت را دارا هستند. علاوه بر آن سنگ کف و پلکان به دلیل قرار گرفتن در معرض آلودگی باید تخلخل کمی داشته باشند تا در اثر شستشو با مواد شوینده و ریختن مواد اسیدی یا بازی روی آن نفوذناپذیر بوده و آسیب نبیند. از جمله سنگ هایی که برای کف و پلکان مناسب می باشند، می توان سنگ های مرمریت و گرانیت را نام برد.
پوشش دیوارهای داخل ساختمان
استفاده از سنگ برای دیوار داخلی ساختمان ظاهری بسیار باشکوه و خنک به آن می بخشد. اصولاً از سنگ برای پوشش دیوار حمام و سرویس بهداشتی، ساختمان های اداری، فروشگاه ها، سالن های غذاخوری و … استفاده می شود. سنگی که برای دیوار به کار می رود باید ظاهری زیبا و سطحی جلاخورده داشته باشد. علاوه بر آن تخلخل آن کم باشد تا در اثر شستشو با مواد شوینده آسیب نبیند و مقاومت آن کم نشود.
دیوار و شالوده
سنگ هایی که برای دیوارهای حائل و شالوده به کار می روند به صورت نامنظم و بدون شکل خاص چیده می شوند. برای صرفه جویی در هزینه ساخت و ساز از سنگ هایی که در منطقه دیده می شوند استفاده می گردد. برای پر کردن فاصله بین سنگ ها نیز می توان از تکه های ریزتر استفاده نمود.سنگ های متخلخل و سنگ هایی که دارای لایه بندی بوده و قابلیت انحلال آنها بالاست برای دیوار و شالوده مناسب نیستند. اما سنگ های سخت با مقاومت فشاری بالا و وزن مشخص مناسب این کار می باشند. اغلب ماسه سنگ و سنگ آهکی دولومیتی گزینه ای مناسب برای دیوار و شالوده به شمار می آیند.
اجر
آجر چیست؟
گِل پخته شده که به صورت های مختلف و اندازه های گوناگون وجود داشته و در ساختمان سازی به کار می رود. ابعاد استاندارد آجر در ایران ۵/۵۱۱۲۲ سانتی متر است.
انواع اجر
آجر چیست؟
گِل پخته شده که به صورت های مختلف و اندازه های گوناگون وجود داشته و در ساختمان سازی به کار می رود. ابعاد استاندارد آجر در ایران ۵/۵۱۱۲۲ سانتی متر است.
آجر لعابی
آجر ماشینی
آجر ماسه آهکی
آجر نما
آجر نسوز
آجر سفالی
آجر سفال ده سوراخ
آجر لفتون
آجر چارک
آجر قزاقی
آجر دکوراتیو
آجر جوش
نانو آجر
کاشی
کاشی محصولات سفالین و سرامیکی است که در مرحله نازک کاری ، ساخت بنا استفاده میشود و به آن در اصطلاح سنگ مصنوعی هم گفته میشود. این واژه از نام شهر کاشان اقتباس شده که از اوایل دوران اسلامی به عنوان مرکز صنعت سفال سازی مشهور بود. کلمه کاشی (Tile) از کلمه لاتین (Tegula) گرفته شده که مترادف فرانسوی TUILE می باشد به معنای گل پخته سقف و کلمه انگلیسی TILE نیز به معنای پوشش بر روی ساختمان است. کلمه سرامیک (Ceramic) نیز از ریشه یونانی آن یعنی کراموس KERAMOS گرفته شده به معنی سفالگری Potiery و چیزی که سوخته شود.
ملات
ملات چیست؟
ملات ها از جمله چسب های ساختمانی هستند که موجب اتصال مصالح به یکدیگرمی شوند. به عبارت دیگر ماده ای است خمیری که برای چسباندن قطعات مصالح به یکدیگر و تامین بستری برای توزیع بار و بالاخره اندود کاری سطوح داخلی و خارجی ساختمان و بند کشی نماها به مصرف می رسد. ملات ها از دو قسمت اصلی تشکیل می شوند یکی از این دو قسمت چسب ملات است که دارای حجم کم بوده و دیگری پرکننده ملات که ۸۰ درصد از حجم ملات را تشکیل می دهد. به عنوان مثال ملات ماسه و سیمان را می توان نام برد. سیمان به عنوان چسب ملات و ماسه به عنوان جسم پرکننده ملات هستند.
اسفالت
اسفالت ماده‌ای ترکیبی است که از مخلوط کردن شن و ماسه و قیر ساخته میشود و در ساخت جاده، باند فرودگاه و پشت بام ساختمانها به کار گرفته میشود.
انواع اسفالت
آسفالت با توجه به نحوه کاربرد و اختلاط، به سه دسته آسفالت گرم، آسفالت حفاظتی و آسفالت سرد تقسیم‌بندی میشود.
بتن
بتن چیست؟
بتن از سه جز اساسی آب، سنگدانه (ماسه و شن) و سیمان پرتلند تشکیل شده است. سیمان و بتن با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع سیمان یکی از مواد تشکیل دهنده ی بتن محصوب می شود. سیمان اغلب به صورت پودری بوده و در هنگام اختلاط به آب و سنگدانه اضافه می شود. ماده حاصل از این اختلاط پس از گذشت زمان سخت شده و به صورت منسجم در می آید که به آن بتن می گویند.
بازدارنده (عایق)
در میان فرآوردههاي ساختمانی، بازدارندههاي نم، الکتریسیته، صدا و دما جایگاهی ویژه دارند
رباتیک شاخه‌ای میان رشته‌ای از بین رشته‌های مهندسی است که شامل مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر می باشد. این دوره شامل بخش های :
آموزش های علمی تئوری مجازی
حضوری و مهارت های عملی
تعریف پروژه های تحقیقاتی و صنعتی در دوره پیشرفته
می باشد . سپس به معرفی جدیدترین ربات های ساخته شده در دنیا می پردازیم. در ادامه شما را با انواع مفاصل به کار رفته در ربات ها آشنا کرده و به معرفی اجزای مکانیکی، الکترونیکی و کنترلی ربات ها می پردازیم. همچنین، با توجه به گسترش و استقبال دانشجویان و دانش آموزان از مسابقات رباتیک برخی از رشته های این مسابقات معرفی خواهد شد. در ادامه توضیحات کامل تری برای سرفصل های مقدماتی و متوسطه و پیشرفته گفته می شود .
آموزش رباتیک مقدماتی تا حرفه ای ؛ زمان برگزاری : ۱۵ تیر ماه
آشنایی با مفاهیم اولیه الکترونیک و رباتیک آشنایی با ربات ، علم رباتیک و هدف از علم رباتیک معرفی آینده ی علم رباتیک آشنایی با مفاهیم پایه ی الکترونیک و قطعات الکترونیکی آشنایی با مفاهیم ولتاژ ، جریان و مقاومت آشنایی با انواع انرژی آشنایی با قطعات مکانیکی الکترونیکی ، مقاومت ، دیود ، خازن آموزش و معرفی قطعات پایه آموزش کار با بردبورد(عملی) آموزش و آزمایش مدارات مختلف پایه مدارات ساده الکترونیکی(عملی-آنلاین هم امکانش هست) آموزش لحیم کاری و مونتاژ(عملی) سرفصل دوره آموزش رباتیک متوسط تا حرفه ای ؛ آموزش و معرفی قطعات الکترونیکی ( فوتوسل ، ترانزیستور ، مدارات عملی ، فرستنده گیرنده مادون قرمز ، سون سگمنت ، و… ) آموزش نحوه کار کرد قطعات در مدارهای الکترونیکی آموزش نقشه خوانی و یادگیری شماتیک قطعات الکترونیکی آموزش و آشنایی با اصول تئوری مدارات آنالوگ آموزش و آشنایی با اصول تئوری مدارات تعقیب نور آنالوگ تست و راه اندازی و ساختن مدار ربات تعقیب نور آنالوگ(عملی) آموزش و آشنایی با تئوری اصول فرستنده و گیرنده مادون قرمز برای ربات تعقیب خط تست و راه اندازی و ساختن مدار ربات تعقیب خط آنالوگ(عملی) سرفصل دوره آموزش رباتیک پیشرفته تا حرفه ای ؛ آشنایی و آموزش برنامه های شبیه سازی (پروتئوس) طراحی مدارات آنالوگ در نرم افزارهای شبیه سازی آموزش مفاهیم مقدماتی سیستم های دیجیتال آشنایی با سیستم های دیجیتالی و مدارات دیجیتال و آشنایی مقدماتی با میکروکنترلرها برنامه نویسی مقدماتی طراحی و برنامه نویسی مدارات پایه دیجیتالی با میکروکنترلرها
ارتباط با ما :
تلفن : ۰۲۱۶۶۱۷۶۱۹۶ ۰۹۰۵۹۶۲۶۹۰۰
نشانی : بلوارکشاورز خیابان ۱۶ آذر انتشارات دانشگاه تهران پلاک ۵۴ طبقه۵ واحد ۹
رباتیک شاخه‌ای میان رشته‌ای از بین رشته‌های مهندسی است که شامل مهندسی مکانیک، مهندسی برق و مهندسی کامپیوتر می باشد. این دوره شامل بخش های :
آموزش های علمی تئوری مجازی
حضوری و مهارت های عملی
تعریف پروژه های تحقیقاتی و صنعتی در دوره پیشرفته
می باشد . سپس به معرفی جدیدترین ربات های ساخته شده در دنیا می پردازیم. در ادامه شما را با انواع مفاصل به کار رفته در ربات ها آشنا کرده و به معرفی اجزای مکانیکی، الکترونیکی و کنترلی ربات ها می پردازیم. همچنین، با توجه به گسترش و استقبال دانشجویان و دانش آموزان از مسابقات رباتیک برخی از رشته های این مسابقات معرفی خواهد شد. در ادامه توضیحات کامل تری برای سرفصل های مقدماتی و متوسطه و پیشرفته گفته می شود .
آموزش رباتیک مقدماتی تا حرفه ای ؛ زمان برگزاری : ۱۵ تیر ماه
آشنایی با مفاهیم اولیه الکترونیک و رباتیک آشنایی با ربات ، علم رباتیک و هدف از علم رباتیک معرفی آینده ی علم رباتیک آشنایی با مفاهیم پایه ی الکترونیک و قطعات الکترونیکی آشنایی با مفاهیم ولتاژ ، جریان و مقاومت آشنایی با انواع انرژی آشنایی با قطعات مکانیکی الکترونیکی ، مقاومت ، دیود ، خازن آموزش و معرفی قطعات پایه آموزش کار با بردبورد(عملی) آموزش و آزمایش مدارات مختلف پایه مدارات ساده الکترونیکی(عملی-آنلاین هم امکانش هست) آموزش لحیم کاری و مونتاژ(عملی) سرفصل دوره آموزش رباتیک متوسط تا حرفه ای ؛ آموزش و معرفی قطعات الکترونیکی ( فوتوسل ، ترانزیستور ، مدارات عملی ، فرستنده گیرنده مادون قرمز ، سون سگمنت ، و… ) آموزش نحوه کار کرد قطعات در مدارهای الکترونیکی آموزش نقشه خوانی و یادگیری شماتیک قطعات الکترونیکی آموزش و آشنایی با اصول تئوری مدارات آنالوگ آموزش و آشنایی با اصول تئوری مدارات تعقیب نور آنالوگ تست و راه اندازی و ساختن مدار ربات تعقیب نور آنالوگ(عملی) آموزش و آشنایی با تئوری اصول فرستنده و گیرنده مادون قرمز برای ربات تعقیب خط تست و راه اندازی و ساختن مدار ربات تعقیب خط آنالوگ(عملی) سرفصل دوره آموزش رباتیک پیشرفته تا حرفه ای ؛ آشنایی و آموزش برنامه های شبیه سازی (پروتئوس) طراحی مدارات آنالوگ در نرم افزارهای شبیه سازی آموزش مفاهیم مقدماتی سیستم های دیجیتال آشنایی با سیستم های دیجیتالی و مدارات دیجیتال و آشنایی مقدماتی با میکروکنترلرها برنامه نویسی مقدماتی طراحی و برنامه نویسی مدارات پایه دیجیتالی با میکروکنترلرها
ارتباط با ما :
تلفن : ۰۲۱۶۶۱۷۶۱۹۶ ۰۹۰۵۹۶۲۶۹۰۰
نشانی : بلوارکشاورز خیابان ۱۶ آذر انتشارات دانشگاه تهران پلاک ۵۴ طبقه۵ واحد ۹
در دوره آنلاین آنالیز فوتبالپیشرفته فرض بر این گرفته شده که تکنیکهای فوتبال و همه اطلاعاتی که در دسترس عموم نیست را منعکس میکند و به همین خاطر، یک تحلیلگر تکنیکال فقط روی تحلیل نموداری و آماری ورزشی تمرکز می‌نماید. شاید تحلیل تکنیکال در ظاهر بسیار پیچیده به نظر برسد، اما در واقع این نوع تحلیل برای بررسی تکنیک و چیدمان بازیکنان استفاده میشود تا بتوان از طریق آن مسیر استراتژی تیم فوتبال را تشخیص داد. به عبارت دیگر، تحلیل تکنیکال به جای اینکه ویژگی‌های ورزشگاه را مورد بررسی قرار دهد، در تلاش است تا تکنیکهای جدید و پشت پرده حرکات فوتبال را درک کند.
همچنین در دوره آنلاین آنالیز فوتبال پیشرفته، با رویکرد کاملا علمی برای توانمند سازی مربیگران و تحلیلگران ورزشی ، مدیریت باشگاه های ورزشی و علاقه مندان به بخش ورزش فوتبال برگزار می گردد ، مدرس این دوره ویژه جناب آقای فرزاد حبیب اللهی آنالیزور و دستیار مربی سابق تیم پرسپولیس و آنالیزور در تیم ملی عمان جناب آقای برانکو ایوانکوویچ می باشد .
در دوره آنلاین آنالیز فوتبالمقدماتی فرض بر این گرفته شده که تکنیکهای فوتبال و همه اطلاعاتی که در دسترس عموم نیست را منعکس میکند و به همین خاطر، یک تحلیلگر تکنیکال فقط روی تحلیل نموداری و آماری ورزشی تمرکز می‌نماید. شاید تحلیل تکنیکال در ظاهر بسیار پیچیده به نظر برسد، اما در واقع این نوع تحلیل برای بررسی تکنیک و چیدمان بازیکنان استفاده میشود تا بتوان از طریق آن مسیر استراتژی تیم فوتبال را تشخیص داد. به عبارت دیگر، تحلیل تکنیکال به جای اینکه ویژگی‌های ورزشگاه را مورد بررسی قرار دهد، در تلاش است تا تکنیکهای جدید و پشت پرده حرکات فوتبال را درک کند.
همچنین در دوره آنلاین آنالیز فوتبال مقدماتی ، با رویکرد کاملا علمی برای توانمند سازی مربیگران و تحلیلگران ورزشی ، مدیریت باشگاه های ورزشی و علاقه مندان به بخش ورزش فوتبال برگزار می گردد ، مدرس این دوره ویژه جناب آقای فرزاد حبیب اللهی آنالیزور و دستیار مربی سابق تیم پرسپولیس و آنالیزور در تیم ملی عمان جناب آقای برانکو ایوانکوویچ می باشد .
دوره آنلاین زبان تخصصی فوتبال ؛زبان انگلیسی مرتبط با فوتبال به طور خاص برای افرادی که در صنعت فوتبال فعالیت دارند یا آماده فعالیت در این صنعت هستند طراحی شده است که زبان تخصصی خود را با هدف برقراری ارتباط با افراد گوناگون در فضای کار بهبود بخشند. این دوره ، زبان‌آموزان را آماده میسازد تا مهارت های زبانی و واژگان لازم را برای درک موقعیت های معمول بهبود بخشند و آن ها را به مهارت‌های زبانی و واژگان لازم برای درک این موقعیت ها مجهز میکند. این دوره همچنین متناسب با نیاز بازیکنانی است که قصد دارند سطح فعلی زبان انگلیسی خود را ارتقا دهند. بنابر این در طول دوره، بستری فراهم خواهد شد تا برای ایجاد ارتباط با مربیان، بازیکنان و سایر افراد، اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.
این دوره جهت تقویت شنیداری زبان انگلیسی و همچنین افزایش دامنه لغات کاربردی رایج در اخبار روز دنیا بسیار مفید می باشد.
شرکت در این دوره برای افرادی که در سطح متوسطی از زبان می باشند و قصد تقویت قدرت شنیداری خود می باشند مفید می باشد.
ارتقاء ارتباطات: آیا شما نیاز به بهبود ارتباط با بازیکنان دارید؟ آیا می خواهید دستورالعمل های دفاعی را واضح تر متوجه شوید؟ در این دورهای طراحی شده برای کادر ورزشی فوتبال و یا تمام افرادی که به نحوی با این زمینه در ارتباطات هستند بیش از ۶۰ عبارت فوتبال و استراتژی در نظر گرفته شده. در اینجا فرصتی فراهم شده است تا هر آنچه برای ایجاد و ارتقا ارتباطات خود مورد نیاز می باشد، بیاموزید و در موقعیت های گوناگون به کار ببرید.
توضیح بهتراستراتژی ها: افراد پس از گذراندن این دوره ها قادر خواهند بود با اعتماد به نفس و اطمینان خاطر راجع به استراتژی های تاکتیکی و متدلوژی دنیای پرطرفدار فوتبال صحبت کنند. این دوره حاوی مستندهایی از موقعیت های مختلف درون زمین بازی می باشد تا به شما کمک کند مسائل را بهتر درک کرده و توضیح دهید!
اعتماد به نفس خود را افزایش دهید:
دوره زبان انگلیسی مرتبط با حرفه ی فوتبال، برای حرفه ای ها و متخصصان فوتبال به گونه ای طراحی شده است که با تمرکز بر نقاط ضعف و رفع آن ها، رفته رفته موجب تقویت اعتماد به نفس افراد و حضور موثرتر و کارآمدتر آن ها در عرصه های مختلف فوتبال شود.
ارتباط با ما :
تلفن : ۰۲۱۶۶۱۷۶۱۹۶ ۰۲۱۶۶۴۹۳۵۲۷ ۰۹۰۵۹۶۲۶۹۰۰
نشانی : بلوارکشاورز خیابان ۱۶ آذر انتشارات دانشگاه تهران پلاک ۵۴ طبقه۵ واحد ۹
